เส้นชั้นความสูง (Contour Lines)

แผนที่ภูมิประเทศเป็นแผนที่ที่ระบุสิ่งที่สำคัญไว้หลายประการ เช่น ระบุตำแหน่งที่ตั้งหมู่บ้าน ตำบล อำเภอ และจังหวัด ระบุตำแหน่งเส้นทางการไหลของน้ำตั้งแต่ลำธารสายเล็ก จากพื้นที่ต้นน้ำบนภูเขาสูงมาสู่ลำธารสายใหญ่ขึ้น จนกระทั่งมาบรรจบกันเป็นแม่น้ำ ระบุเส้นทางคมนาคมตั้งแต่ทางเดินเท้า ทางเกวียน ถนนไม่ลาดยาง จนถึงทางหลวงจังหวัด และทางหลวงแผ่นดิน แต่สิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับแผนที่ภูมิประเทศ คือ เส้นชั้นความสูง หรือเส้นคอนทัวร์ (Contour Lines) หรือเส้นระดับความสูงเท่ากัน เส้นเหล่านี้มีลักษณะเป็นเส้นโค้งต่อเนื่องมีตัวเลขระดับความสูงกำกับไว้ชัดเจน เช่น เส้นที่กำหนดความสูงไว้ 1,000 หมายความว่า ทุก ๆ จุดที่อยู่บนเส้น 1,000 มีระดับความสูงเท่ากันที่ระดับความสูง 1,000 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง (ภาพ 1.)

เส้นระดับความสูงเท่าหลายเส้นวนเป็นวงรอบจุด ๆ หนึ่ง ซึ่งมีกากบาทแสดงความสูงไว้ จุดกากบาทนี้ คือ ตำแหน่งสูงสุดของภูเขาซึ่งมีเส้นระดับความสูงเท่ากันวนรอบบริเวณที่มีเส้นระดับความสูงเท่ากันหลายเส้นที่อยู่ชิดกันมาก จะเป็นบริเวณที่มีเกรเดียนท์ของความสูงมาก แสดงว่าภูเขาบริเวณนั้นมีความชันมาก เนื่องจากระดับความสูงเปลี่ยนแปลงมากเมื่อเปรียบเทียบกับระยะทาง บริเวณที่มีเส้นระดับความสูงเท่ากันหลายเส้นอยู่ห่างกันมาก จะเป็นบริเวณที่เกรเดียนท์ของความสูงน้อย แสดงว่าเนินเขาบริเวณนั้นไม่ชัน เนื่องจากระดับความสูงที่เปลี่ยนแปลงไม่มาก เมื่อเปรียบเทียบกับระยะทาง

แผนที่ภูมิประเทศบริเวณอำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ (ภาพ 2.) แสดงระดับความสูงเท่าที่มีเกรเดียนท์สูงมากที่บริเวณดอยสุเทพ และเส้นระดับความสูงเท่าที่มีเกรเดียนท์น้อยที่บริเวณมหาวิทยาลัยเชียงใหม่

นอกจากนี้ แผนที่ภูมิประเทศยังแสดงสิ่งที่สำคัญมากอีกประการหนึ่ง คือ เส้นแสดงพิกัดของตำแหน่งบนแผนที่ เพื่อสามารถระบุตำแหน่งต่าง ๆ ที่อยู่บนแผนที่ได้ การระบุตำแหน่งบนแผนที่โดยใช้พิกัดนี้มีความสำคัญมาก เนื่องจากการทำกิจกรรมหรือโครงการต่าง ๆ จะต้องระบุตำแหน่งที่แน่นอนลงไป ทุกคนจึงจะเข้าใจตรงกันว่า มีกิจกรรมดังกล่าวที่ตำแหน่งนั้น

การเขียนพิกัดของตำแหน่งใด ๆ ให้เขียน 3 ตำแหน่งจากค่าที่อ่านได้ในแนวแกนนอนก่อน แล้วตามด้วย 3 ตำแหน่งในแนวแกนตั้ง โดยที่ 2 ตำแหน่งแรกเป็นการระบุถึงกิโลเมตรที่เท่าไรจากจุดอ้างอิงที่มีขอบเขต 100 กิโลเมตร ตำแหน่งที่ 3 ระบุระยะทางเป็น 100 เมตรใน 1 กิโลเมตร จากสองตำแหน่งแรก ตำแหน่งที่เกินมาซึ่งเขียนเป็นตัวเลขขนาดเล็กและหน้าพิกัด 3 ตำแหน่งดังกล่าว เป็นตัวเลขประจำ 100 กิโลเมตรที่เท่าไรห่างจากจุดอ้างอิง เช่น พิกัดของศาลากลางจังหวัดเชียงใหม่ คือ 4989 20773 หมายความว่า ศาลากลางจังหวัดเชียงใหม่ตั้งอยู่ที่ 900 เมตร จากเส้นที่ 98 กิโลเมตรทางทิศตะวันออก ห่างจากจุดอ้างอิงมาตรฐาน 400 กิโลเมตร และที่ 300 เมตรจากเส้นที่ 77 กิโลเมตรทางทิศเหนือห่างจากจุดอ้างอิงมาตรฐาน 2,000 กิโลเมตร

ภาพ 2. ภูมิประเทศบริเวณอำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่

ที่มา เอกสารประกอบการสอน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 2542, วิชาบูรณาการ
หมวดการศึกษาทั่วไป รหัสวิชา 999211 คณิตศาสตร์และคอมพิวเตอร์ในชีวิตประจำวัน