กล่าวนำ

       ปัจจุบันเครื่องคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (PC) ที่ใช้กันอยู่ทั่วไปทั้งที่บ้านที่ทำงานส่วนใหญ่จะใช้ระบบปฏิบัติการ Windows95 หรือ 98 เกือบทั้งสิ้น อาจจะมีระบบปฏิบัติการDOS เหลืออยู่บ้าง แต่ก็คาดว่าคงไม่มากนัก บางคนอาจไม่รู้จักเลยก็มี
       แต่อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะใช้ระบบปฏิบัติการใด  เครื่องคอมพิวเตอร์ทุกเครื่องมักจะมีส่วนของอุปกรณ์ที่ใช้ในการเก็บบันทึกข้อมูลหลักที่เหมือนกัน ซึ่งอาจถือได้ว่าเป็นอุปกรณ์มาตรฐานที่เครื่องคอมพิวเตอร์ปัจจุบันจะต้องติดตั้งมาพร้อมเมื่อเราซื้อ ก็คือ Hard Disk,
Floppy Disk Drive(ใช้บันทึก/อ่านข้อมูลจากดิสก์เก็ต) และ CD Drive สื่อที่ใช้ในการเก็บบันทึกข้อมูลเหล่านี้ ก่อนจะนำมาใช้บันทึกข้อมูลได้ จะต้องผ่านกระบวนการฟอร์แมต (Format) ก่อน
       กระบวนการในการฟอร์แมต (Format) สื่อเหล่านี้ เช่น ดิสก์เก็ต ฮาร์ดดิสก์และCD  ในปัจจุบันมักจะทำสำเร็จเรียบร้อยมาจากโรงงานผู้ผลิตแล้ว ซึ่งจะต่างจากเมื่อประมาณสามสี่ปีก่อน โดยเฉพาะอย่าง
ยิ่ง แผ่นดิสก์เก็ต ผู้ใช้จะต้องนำมาฟอร์แมตเองก่อนใช้งานแต่ปัจจุบันทางโรงงานผู้ผลิตทำมาให้เรียบร้อยพร้อมใช้งานได้เลย (สังเกตได้จากข้างกล่องจะมีข้อความว่าFormatted)จึงทำให้ผู้ใช้หน้าใหม่ในช่วงหลังๆ ไม่รู้จักกระบวนการนี้ และก็ทำไม่เป็น
       ถ้าจะถามว่า เมื่อเขาทำมาให้แล้ว เราจำเป็นต้องทำอีกหรือไม่  ต้องรู้วิธีการอีกไหมคำตอบก็คือ เรายังควรต้องรู้วิธีการและทำให้เป็น เพื่อว่าเมื่อใช้งานไปแล้วเกิดเหตุการณ์จำเป็นต้องทำการฟอร์แมตสื่อเหล่า
นี้ใหม่ เช่น ดิสก์เก็ตติดไวรัสไม่สามารถทำลายได้ ดิสก์เก็ตมี Bad Sector หรืออื่นๆ       เป็นต้น    ในที่นี้จะขอกล่าวถึงเฉพาะ แผ่นดิสก์เก็ต เพราะเป็นสื่อที่ในระดับผู้ใช้User)ทั่วๆไปสัมผัสอยู่ ส่วน ฮาร์ดดิสก์ และ CD นั้นควรเป็นหน้าที่ของช่างเทคนิคหรือผู้ที่รู้ลึกลงไปอีกระดับหนึ่งเป็นผู้ดำเนินกา

กระบวนการฟอร์แมต(Format) คืออะไร ?

       กระบวนการฟอร์แมต คือกระบวนการในการจัดรูปแบบของสื่อที่ใช้ในการบันทึกข้อมูลจากคอมพิวเตอร์เช่น     แผ่นดิสก์เก็ต ฮาร์ดดิสก์ ให้มีคุณสมบัติเหมาะสมกับระบบฮาร์ดแวร์ที่ใช้(หมายถึงชนิด ขนาด ความจุ ของ Drive ที่เป็นตัวอ่าน-เขียน) ให้มีคุณสมบัติเหมาะสมกับระบบปฏิบัติการที่ใช้เช่น DOS Windows OS2
Unix เป็นต้น เพื่อให้สื่อเหล่านั้นสามารถอ่าน-เขียนข้อมูลได้ถูกต้องหรืออีกนัยหนึ่ง กระบวนการฟอร์แมต เป็นกระบวนการในการจัด
เตรียมพื้นที่ในการเก็บข้อมูลบนแผ่นดิสก์เก็ตหรือ ฮาร์ดดิสก์
       กล่าวคือแผ่นดิสก์เก็ต หรือ ฮาร์ดดิสก์ ใหม่ที่ยังไม่ผ่านกระบวนการฟอร์แมตมาก่อนจะมีลักษณะเหมือนเป็นแผ่นกระดาษเปล่าๆที่ไม่มีเส้นบรรทัด เมื่อผ่านกระบวนการฟอร์แมตแล้วพื้นที่ว่างเหล่านั้นจะ
ถูกแบ่งออกเป็นช่องใหญ่ ซอยย่อยออกเป็นช่องเล็กชึ่งในทางเทคนิค เรียกว่าเป็นการแบ่ง แทร็ก (Track) และ เซ็คเตอร์ (Sector)เพื่อใช้เป็นช่องในการจัดเก็บข้อมูลต่อไป

กระบวนการฟอร์แมตดิสก์นี้จะทำเมื่อไหร่?

• เมื่อดิสก์เก็ต หรือ ฮาร์ดดิสก์ที่ซื้อมาใหม่ยังไม่ผ่านกระบวนการฟอร์แมตมาก่อน
• ดิสก์เก็ตเก่าติดไวรัส ไม่สามารถจะทำลายไวรัสนั้นได้
• ดิสก์เก็ตเก่า แต่ต้องการจัดรูปแบบใหม่ในกรณีนี้ต้องระวังหากดิสก์เก่านั้นมีข้อมูลบบรรจุอยู่ เมื่อทำการฟอร์แมตแล้วข้อมูลเหล่านั้นจะถูกลบไปด้วย
• ดิสก์เก็ตเก่าที่กำลังใช้งานอยู่อาจมีเสียหายเป็นบางส่วน(Bad Sector) ซึ่งอาจเกิดจากการผิดปกติของกระแสไฟฟ้าขัดข้องไฟฟ้าตก หรือการทำงานของคอมพิวเตอร์ขัดข้อง

ในหน้าต่าง Desktop ดับเบิ้ลคลิกที่ไอคอน My Computer จะได้กรอบหน้าต่างแสดงไอคอนในMy Computer ดังรูป

ใส่แผ่นดิสก์เก็ตที่ต้องการฟอร์แมตเข้าไปในดิสก์ไดรว์ ตามขนาดของดิสก์เก็ตในที่นี้สมมุติว่าต้องการฟอร์แมตดิสก์เก็ตขนาด 3.5" ในไดรว์ A

ในหน้าต่าง My Computer ให้เลื่อนเมาส์ไปที่ไอคอน 3.5 Floppy[A:] แล้วคลิกปุ่มขวาของเมาส์หนึ่งครั้ง จะปรากฎกรอบรายการคำสั่งขึ้นมา ดังรูป

ในกรอบคำสั่ง ให้คลิกเมาส์เลือกคำสั่งFormat จะปรากฏกรอบหน้าต่างสำหรับกำหนดรายละเอียดของการฟอร์แมตดิสก์ขึ้นมาดังรูป

รายการต่างๆที่มีให้เลือกในกรอบFormat-3.5 Floppy [A:] มีดังนี้
 ในช่อง Capacity: เป็นช่องสำหรับเลือกขนาดความจุ ของแผ่นดิสก์เก็ตที่ต้องการฟอร์แมตซึ่งต้องเลือกให้ตรง เช่นแผ่นดิสก์เก็ตขนาด 3.5 นิ้ว จะมีความจุ 1.44 MBและถ้าเป็นแผ่นดิสก์เก็ตขนาด5.25 นิ้ว จะมีความจุ 1.22 MB   แต่อย่างไรก็ตาม โดยปกติแล้ว Windowsจะตรวจสอบให้เองและกำหนดเป็นค่าเริ่มต้น (Default) ให้โดยอัตโนมัติ
ในช่อง Format type จะเป็นช่องรายการให้เลือกกำหนดรูปแบบในการฟอร์แมต (เลือกได้ครั้งละหนึ่งรายการ)ดังนี้
Quick (erase) เป็นการกำหนดให้ทำการฟอร์แมตอย่างรวดเร็วรูปแบบนี้จริงๆแล้วเป็นเพียงแค่การลบแฟ้มข้อมูล และไดเร็คทอรี่ ต่างๆที่มีอยู่ในแผ่นเท่านั้นเองไม่ได้เป็นการจัดโครงสร้างใหม่  ตัวเลือกนี้จะขึ้นเป็นค่าเริ่มต้นให้ในกรณีที่แผ่นดิสก์ที่จะฟอร์แมตเคยผ่านกระบวนการฟอร์แมตมาก่อนแล้ว หากเราไม่ต้องการรูปแบบนี้ก็สามารถยกเลิกได้โดยการคลิกเลือกรูปแบบอื่นแทน
Full เป็นการกำหนดให้ทำการฟอร์แมตแบบเต็มรูปแบบกล่าวคือให้จัดโครงสร้างใหม่ทั้งหมด หากเป็นแผ่นเก่าที่เคยฟอร์แมตมาแล้ว โครงสร้างเก่าข้อมูลเก่าที่บรรจุอยู่จะถูกลบออกจนหมดสิ้น แล้วจัดแบ่ง Track, Sector ใหม่หมดวิธีการนี้จะใช้เวลาในการฟอร์แมตต่อแผ่นประมาณเกือบสองนาที รูปแบบนี้จะใช้กับแผ่นดิสก์ที่ยังไม่เคยฟอร์แมตมาก่อนหรือ แผ่นเก่าที่ติดไวรัส หรือมีปัญหาเรื่อง Bad Sector
Copy system files only เป็นรูปแบบของการฟอร์แมตที่มีการCopy แฟ้มข้อมูลที่ใช้สำหรับบูทระบบ(System files for boot system such asCommand.com) ลงไปในแผ่นด้วยจะทำให้แผ่นดิสก์ที่ผ่านการฟอร์แมตในรูปแบบนี้สามารถนำมาเปิด (Boot) เครื่องคอมพิวเตอร์ได้
ในช่อง Other options (เลือกได้มากกว่าหนึ่งรายการ)
ในช่อง Label เป็นช่องสำหรับพิมพ์ label หรือชื่อของแผ่นดิสก์
No label คลิกเลือกเมื่อไม่ต้องการใส่ Label
Display summary when finished คลิกเลือกเมื่อต้องการให้โปรแกรมแสดงผลหลังการฟอร์แมตเสร็จสิ้นเช่น ได้พื้นที่ในการจุข้อมูลเท่าไร เสียไปเท่าไร เหลือเท่าไร เป็นต้น
Copy system files คลิกเลือกเมื่อต้องการให้สำเนาโปรแกรมระบบลงในแผ่นด้วยจะสัมพันธ์กับรายการ m Copy systemfiles only ในช่อง Format type

       เมื่อฟอร์แมตเสร็จ หากมีการคลิกเลือกรายการ Display summary when finishedไว้โปรแกรมจะแสดงกรอบหน้าต่าง
Format Results-3.5 Floppy[A:]แสดงรายละเอียดต่างๆ คลิกที่ปุ่ม Close เพื่อปิดกรอบหน้าต่างนี้ ถือ เป็นการเสร็จสิ้น
กระบวนการฟอร์แมต โปรแกรมจะกลับมาที่กรอบหน้าต่างFormat 3.5 Floppy [A:] ดังเดิม หากต้องการฟอร์แมตแผ่นดิสก์อื่นต่ออีกก็เอาแผ่นดิสก์ที่ฟอร์แมตเสร็จแล้วออกใส่แผ่นใหม่เข้าไปแทน แล้ว
เริ่มตามขั้นตอนเดิม แต่หากต้องการเลิกงานก็ให้คลิกที่ปุ่มClose ดังรูป