การให้อาหารโคนม โดยใช้คะแนนร่างกายเป็นเกณฑ์

ตามหลักการ ผู้เลี้ยงควรจะทำการประเมินสภาพร่างกายของโคนมเพศเมียแต่ละตัวทุก ๆ 2 เดือน โดยเริ่มประเมินตั้งแต่หลังจากหย่านมเป็นต้นไป ซึ่งในทางปฏิบัติจริงคงไม่สะดวกที่จะทำการประเมินสภาพร่างกายทุก ๆ 2 เดือน ดังนั้นเพื่อให้ลดความถี่และเพิ่มความสะดวกในการประเมินสภาพร่างกาย จึงควรประเมินในระยะเวลาดังต่อไปนี้

ระยะที่ต้องประเมิน	คะแนนร่างกาย
ระยะที่ต้องประเมิน	ที่ต้องการ	ช่วงที่พอยอมรับได้
1.กรณีแม่โค ระยะพักการรีดนม ขณะคลอด ระยะ 6-8 สัปดาห์หลังคลอด (จุดสูงสุดของการให้น้ำนม) ระยะ 180-240 วันหลังคลอด	3.5 3.5 2.5 3.0	3.5-4.0 3.5-4.0 2.5-3.0 3.0-3.5
2.กรณีโคสาว ระยะอายุ 6 เดือน ระยะผสมพันธุ์ ขณะคลอด	2.5 3.0 3.5	2.5-3.0 3.0-3.5 3.0-4.0

ในกรณีแม่โค

1.1 ระยะพักการรีดนม (ดราย)

ผู้เลี้ยงควรจะให้แม่โคได้รับอาหารข้นมากพอที่จะก่อให้เกิดการสะสมพลังงานในช่วงท้ายของรอบการให้น้ำนม และแม่โคในระยะพักการรีดนมควรมีคะแนนร่างกาย 3.5 ในระยะพักการรีดนมนี้ ผู้เลี้ยงจะต้องให้อาหารเพื่อให้แม่โคสามารถรักษาระดับคะแนนร่างกาย 3.5 จนกระทั่งคลอด ไม่ควรให้แม่โคมีคะแนนร่างกายมากหรือน้อยกว่านี้ แม่โคที่มีคะแนนร่างกายมากกว่า 4.0 ในระยะพักการรีดนมนั้น จะมีโอกาสก่อให้เกิดโรคเกี่ยวกับการใช้สารอาหารในร่างกายผิดปกติ เช่น โรคไขมัน โรคคีโตซีส ฯลฯ ดังนั้นผู้เลี้ยงควรจะให้อาหารที่มีพลังงานเพียงพอสำหรับรักษาสภาพคะแนนร่างกาย 3.5 ก็พอแล้ว ทั้งนี้เป็นเพราะว่าในช่วงท้าย ๆ ของรอบการให้น้ำนมและระยะพักการรีดนม แม่โคมีความสามารถในการสะสมพลังงานส่วนเกินมากกว่าที่จะนำพลังงานส่วนเกิน ดังกล่าวไปสร้างเป็นน้ำนม ในทางตรงกันข้ามถ้าในระยะพักการรีดนมจนกระทั่งคลอด แม่โคมีคะแนนร่างกายน้อยกว่า 3 จะมีผลทำให้ปริมาณน้ำนมของแม่โคที่จะให้ต่อไปได้น้อยกว่าที่ควรจะเป็นและก่อให้เกิดปัญหาการไม่เป็นสัดและหรือการผสมไม่ติดตามมา ทั้งนี้เป็นเพราะแม่โคมีพลังงานสะสมไม่เพียงพอต่อขบวนการสร้างน้ำนมนั่นเอง อย่างไรก็ตามในช่วง 15 วันก่อนคลอด แม่โคควรจะต้องได้รับอาหารทั้งอาหารข้นและอาหารหยาบ ชนิดเดียวกันกับอาหารแม่โคหลังคลอด โดยผู้เลี้ยงจะต้องให้อาหารข้นแม่โคเพิ่มขึ้นวันละ 0.5 กิโลกรัม/ตัว จนกระทั่งแม่โคได้รับอาหารข้นมากที่สุดไม่เกิน 4 กิโลกรัม/ตัว/วัน จนกระทั่งวันคลอด

ทั้งนี้เพื่อให้จุลินทรีย์ในกระเพาะผ้าขี้ริ้ว ได้มีโอกาสปรับตัวเตรียมรับสภาพที่แม่โคจะต้องได้รับอาหารข้นในปริมาณมาก ๆ ในช่วงหลังคลอด

1.2 ขณะคลอด

ในขณะคลอด แม่โคมีความจำเป็นอย่างมากที่จะต้องมีสภาพร่างกายที่สมบูรณ์ คือ มีคะแนน ร่างกาย 3.5 ทั้งนี้เพื่อให้แม่โคในระยะหลังคลอดแสดงความสามารถในการผลิตน้ำนมได้มากที่สุด ตามความสามารถทางพันธุกรรม ไขมันแต่ละ 1 กิโลกรัมที่สะสมในร่างกายของแม่โค สามารถที่ จะถูกเป็นพลังงานในการสร้างน้ำนมได้ 7 กก. อย่างไรก็ตามถ้าแม่โคมีสภาพร่างกายที่อ้วนมากเกินไป คือมีคะแนนร่างกายมากกว่า 4.0 จะมีผลทำให้แม่โคมีปัญหาในการคลอดยาก การใช้ประโยชน์จากสารอาหารในร่างกายผิดปกติ และง่ายต่อการเกิดโรคติดเชื้อต่าง ๆ นอกจากนั้นยังจะทำให้ ความอยากกินอาหารลดลง ซึ่งทำให้แม่โคมีความจำเป็นที่จะต้องสลายไขมันที่สะสมในร่างกายมาสร้างเป็นน้ำนม เป็นผลให้แม่โคน้ำหนักลดอย่างรวดเร็วและผอมโทรม ในทางตรงกันข้าม ถ้าแม่โคมีคะแนนร่างกายน้อยกว่า 3.0 ในขณะคลอด จะมีผลทำให้แม่โคให้น้ำนมน้อยกว่าความสามารถจริง ๆ ที่แม่โคจะผลิตได้ ดังนั้นในช่วงหลังคลอดจะต้องเอาใจใส่ให้อาหารที่มีคุณภาพ และให้แม่โคได้กินอาหารได้มากที่สุด เพื่อให้แม่โคนำอาหารที่กินได้ไปสร้างเป็นน้ำนมและลดอัตราการสลายอาหารที่สะสมในร่างกายของแม่โคมาสร้างเป็นน้ำนมทำให้แม่โคมีสภาพร่างกายเปลี่ยนไปอย่างช้า ๆ เป็นผลให้แม่โคให้น้ำนมได้สูงสุดและการพัฒนาระบบสืบพันธุ์เป็นไปอย่างปกติ คือ ผสมติดง่าย

1.3 ระยะสูงสุดของการให้น้ำนม

ในระหว่างหลังคลอด 7 วันเป็นต้นไป จนถึงระยะสูงสุดของการให้น้ำนมแม้จะมีการดูแลให้ อาหารเพื่อให้แม่โคกินอาหารได้มากที่สุด ถึงแม้ว่าอาหารส่วนใหญ่ที่กินจะมุ่งไปสู่การสร้างน้ำนม แต่อาหารที่กินเข้าไปก็ยังไม่เพียงพอต่อความสามารถในการสร้างน้ำนมของเต้านม แม่โคจะต้องสลายอาหารที่สะสมในร่างกายออกมาเพิ่มเติม ซึ่งเป็นผลทำให้น้ำหนักของแม่โคลดลงเรื่อย ๆ โดยเฉลี่ย 400-600 กรัม/วัน ฉะนั้น สภาพร่างกายของแม่โคในช่วงระยะสูงสุดของการให้น้ำนม (5-7 สัปดาห์หลังคลอด) ควรมีคะแนนร่างกายร่างกายประมาณ 2.5 (สำหรับแม่โคที่ให้น้ำนม มากกว่า 25 กิโลกรัม ในระยะสูงสุดของรอบการให้น้ำนม อาจจะมีคะแนนร่างกายประมาณ 2.0) ในช่วงระยะสูงสุดของการให้น้ำนม จำเป็นจะต้องให้แม่โคได้รับอาหารที่มีพลังงานสูง (อาหารข้น) อย่างเต็มที่ เพื่อให้แม่โคนำไปสร้างน้ำนมได้มากที่สุด และเพื่อให้แม่โคเริ่มทำการ สะสมอาหารในร่างกาย แม่โค*ี่ผลผลิตน้ำนมในระดับปานกลาง (16-20 กิโลกรัม/วัน) ที่มี คะแนนร่างกายต่ำกว่า 2.5 แสดงว่าแม่โคตัวนั้น ได้รับอาหารไม่พอ จะต้องให้อาหารข้นแก่ แม่โคเพิ่มขึ้นอีก แต่ถ้าแม่โคที่ให้ผลผลิตน้ำนมปานกลางจะมีคะแนนร่างกายประมาณ 3.0 แสดงว่าแม่โคได้รับอาหารที่มีโปรตีนและแร่ธาตุอาหารหรือน้ำไม่เพียงพอ อย่างไรก็ตามใน ช่วงระยะสูงสุดของการให้น้ำนมนี้ ถ้าแม่โคมีคะแนนร่างกายต่ำกว่า 1.5 แล้ว แสดงว่าแม่โค ไดรับอาหารน้อยกว่าความต้องการ

1.4 ระยะกลาง-ปลาย ของรอบการให้น้ำนม (180-240 วันหลังคลอด)

ในระหว่างระยะกลาง-ปลายของการให้น้ำนม แม่โคควรที่จะได้รับอาหารในปริมาณที่มากพอ ที่จะก่อให้เกิดการสะสมอาหารในร่างกายเพิ่มขึ้น เนื่องจากอาหารที่แม่โคได้รับในช่วงนี้ปกติ จะลดความสำคัญที่จะนำไปสร้างน้ำนมลง แต่จะให้ความสำคัญในการนำไปเสริมสร้างร่างกาย และการตั้งท้อง จนกระทั่งได้คะแนนร่างกายที่สมบูรณ์ตามความต้องการ จนกระทั่งได้คะแนน ร่างกายที่สมบูรณ์ตามความต้องการเพื่อที่จะส่งผลให้รอบของการให้น้ำนมถัดไปดีขึ้น ในช่วง ตั้งแต่ 120 วันหลังคลอดเป็นต้นไป แม่โคควรจะได้รับอาหารในปริมาณที่มากพอเพื่อเริ่มสะสม อาหารในร่างกาย น้ำหนักของแม่โคควรเพิ่มโดยเฉลี่ยประมาณ 200-400 กรัม/วัน จนกระทั่งใน ช่วง 180-240 วัน แม่โคควรจะมีคะแนนร่างกายประมาณ 3.0 ถ้าแม่โคมีคะแนนร่างกายในช่วงนี้ มากกว่า 3.5 ควรจะลดอาหารพลังงาน (อาหารข้น) เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาแม่โคอ้วนเกินไป แต่ถ้า แม่โคมีคะแนนร่างกายน้อยกว่า 3.0 แสดงว่าแม่โคได้รับอาหารที่มีพลังงานไม่พอ ควรจะเพิ่ม อาหารข้นให้แก่แม่โค ฉะนั้นอาจจะกล่าวได้ว่าในระยะกลาง-ปลายของรอบการให้น้ำนม จะ เป็นระยะที่ปรับสภาพความสมบูรณ์ร่างกายของแม่โคได้ดีที่สุด เพราะเป็นระยะที่ลูกในท้องยัง ไม่ต้องการอาหารมาก อาหารที่กินเข้าไปจะนำไปสร้างเป็นน้ำนมและสะสมในร่างกายมากกว่า ดังนั้นในระยะนี้จึงง่ายต่อการปรับคะแนนร่างกาย

Go To Top

ในกรณีโคสาว

2.1 ระยะอายุ 6 เดือน

ในระยะตั้งแต่อายุ 6 เดือนจนถึงระยะก่อนการผสมพันธุ์ จัดว่าเป็นช่วงระยะเวลาที่สำคัญ ระยะหนึ่ง เพราะเป็นระยะที่เต้านมมีอัตราการเจริญเติบโตมากกว่าการเจริญเติบโตทางร่างกาย โดยเฉพาะเมื่อโคเพศเมียมีอายุ 9 เดือน อัตราการเจริญของเต้านมจะมากกว่าอัตราการเจริญทาง ร่างกายถึง 3.5 เท่า ซึ่งปกติแล้วโครุ่น-โคสาว จะมีอัตราการเจริญเติบโตดีมาก สุขภาพแข็งแรง ฉะนั้นการให้อาหารโคในระยะนี้จะต้องไม่ทำให้การเจริญเติบโตของโคหยุดชะงัก เพราะ นอกจากจะทำให้โคเป็นสาวช้าแล้ว ยังทำให้อัตราการเจริญของเต้านมลดน้อยลงด้วย ในทาง ตรงกันข้าม ไม่ควรให้อาหารโดยเฉพาะอาหารข้น จนโคอ้วนมากเกินไป เพราะจะมีผลเสียทำ ให้ที่เต้านมเกิดการสะสมเนื้อเยื่อไขมันเข้าไปสอดแทรกแทนกลุ่มของเนื้อเยื่อสร้างน้ำนม ทำให้ เต้านมพัฒนาเป็นเต้าน้ำมากกว่าเต้าเนื้อซึ่งจะส่งผลให้เจริญเป็นแม่โคที่ให้น้ำนมน้อยต่อไป อย่างไรก็ตามโครุ่นในระยะ 6 เดือนนี้ เกษตรกรจะต้องให้อาหารโค เพื่อให้มีคะแนนร่างกาย 2.5-3.0 ซึ่งจัดเป็นคะแนนร่างกาย*ี่โครุ่นมีสภาพสมบูรณ์ไม่อ้วนหรือผอมจนเกินไป มีอัตราการเจริญเติบโตประมาณ 400-600 กรัม/วัน ถ้าหากโครุ่นมีคะแนนร่างกายต่ำกว่านี้ เกษตรกรผู้เลี้ยง โคนมจะต้องให้อาหารข้นเพิ่มขึ้น แต่ถ้าโครุ่นมีคะแนนร่างกายมากกว่านี้ เกษตรกรผู้เลี้ยงโคนม จะต้องให้อาหารข้นลดน้อยลง

2.2 ระยะผสมพันธุ์

ถ้าโคเพศเมียได้รับการเลี้ยงดูอย่างดีตั้งแต่แรกคลอดจนถึงโคสาวแล้ว จะสามารถทำการผสมพันธุ์ ได้ในช่วงอายุ 16-18 เดือน ซึ่งมีน้ำหนักตัวประมาณ 300 กิโลกรัม ในระยะผสมพันธุ์ของโคสาวนี้ เกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมจะต้องให้อาหารข้นเพิ่มขึ้น เพื่อให้โคสาวแสดงอาการเป็นสัดรุนแรงขึ้น อย่างไรก็ตามโคสาวในระยะผสมพันธุ์ควรจะมีคะแนนร่างกาย 3.0-3.5 ถ้าโคสาวตัวใดมีคะแนน ร่างกายต่ำกว่า 3.0 เกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมจะต้องให้อาหารข้นเพิ่มมากขึ้น แต่ถ้าโคสาวตัวใดมีคะแนนร่างกายสูงกว่า 3.5 ก็ควรลดอาหารข้นลง โคสาวในระยะนี้ที่ผอมหรืออ้วนมากเกินไปจะก่อให้เกิดปัญหาการผสมติดยาก หลังจากโคสาวผสมติดแล้วเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมจะต้องเอาใจใส่ดูแลให้อาหารข้นเพื่อให้โคสาวท้องให้โคสาวท้องมีการเจริญเติบโตปกติ คือมีสภาพคะแนนร่างกาย 3.5 อย่าให้โคสาว*้องชะงักการเจริญเติบโตเพราะเป็นระยะที่มีการสร้างระบบท่อนนและเซลล์สร้างน้ำนม ของเต้านม หรือ อย่าให้อาหารข้นจนโคสาวอ้วนมากเกินไป เพราะจะทำให้มีปัญหาการคลอดยากตามมา เมื่อโคสาวท้องได้ 7 เดือนหรือก่อนคลอด 2 เดือน เกษตรกรผู้เลี้ยงจะต้องย้ายโคสาวท้องไปไว้รวมกับฝูงแม่โคพักการรีดนม (โคดราย) เพื่อที่จะได้เลี้ยงดูเช่นเดียวกับโคดรายต่อไป

2.3 ขณะคลอด

ในขณะคลอดโคสาวท้องควรจะมีร่างกายค่อนข้างสมบูรณ์ คือ มีคะแนนร่างกาย 3.0-4.0 ถ้าในขณะคลอดโคสาวมีคะแนนร่างกายเพียง 3.0 จะทำให้การให้นมในช่วงหลังคลอดได้ไม่มากเท่าที่ควรแต่โคสาวจะคลอดง่าย ถ้าในขณะคลอดโคสาวมีคะแนนร่างกาย 4.0 จะทำให้การให้นมในช่วงหลังคลอดดีมาก แต่อาจจะมีปัญหาการคลอดยาก ฉะนั้นเพื่อให้การให้นมของแม่โคสาวค่อนข้างดีและลดปัญหาการคลอดยาก จึงควรให้โคสาวท้องในขณะคลอดมีคะแนนร่างกาย 3.5

Go To Top