1.1 มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนี้กำหนด คุณลักษณะที่ต้องการ สุขลักษณะภาชนะบรรจุ ปริมาณ เครื่องหมายและฉลาก การชักตัวอย่างและเกณฑ์ตัดสิน การตรวจสอบและการวิเคราะห์ชาผง

1.2 มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนี้ใช้เฉพาะชาผง (black tea) ที่ได้จากต้นชาที่ปลูกในประเทศไทยเท่านั้นไม่รวมชาผงชนิดที่สกัดคาเฟอีนออก (decaffeinated black tea) ชาใบ (grdd tea) ชาผลสำเร็จรูป (instant tea)

2. นิยาม

ความหมายของคำที่ใช้ในมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนี้ มีดังต่อไปนี้

ชาผง (ชาฝรั่ง) หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ได้จากส่วนที่เป็นใบอ่อน ยอดอ่อนที่ใบยังไม่คลี่ และก้านใบที่ยังอ่อนอยู่ของต้นชาที่มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Camellia sinensis Linn. ซึ่งนำมาผึ่งให้อ่อนตัว (withering) นวดจนฉีกขาดและม้วนตัว (crushing, tearing and curling) แล้วหมัก (fermenting) ให้เกิดกลิ่นและรสเฉพาะแล้วอบให้แห้ง

3. คุณลักษณะที่ต้องการ

3.1 ลักษณะทั่วไป

3.1.1 ต้องมีลักษณะเป็นใบชาแห้ง หรือส่วนของใบชาแห้งที่เป็นชิ้นเล็กหรือเป็นผงสะอาด ปราศจากสิ่งแปลกปลอมใดๆ
3.1.2 ต้องมีสีน้ำตาลเข้มออกดำตามธรรมชาติ
3.1.3 ต้องมีกลิ่นเฉพาะตามธรรมชาติของชาผง ไม่มีการปรุงแต่งด้วยกลิ่นอื่น
3.1.4 น้ำชาต้องมีกลิ่นและรสเฉพาะของชาผง

เมื่อตรวจสอบตามวิธีในข้อ 9.1 แล้ว คะแนนเฉลี่ยของแต่ละลักษณะต้องไม่น้อยกว่าคะแนนต่ำสุดที่กำหนดไว้ และต้องมีคะแนนเฉลี่ยจากคะแนนรวมของผู้ตรวจสอบทุกคน ไม่น้อยกว่า 70 คะแนน

3.2 การเจือสี

ต้องไม่พบการเจือสีใดๆ
การตรวจสอบให้ปฏิบัติตามข้อ 9.2
3.3 คุณลักษณะทางเคมี
ต้องเป็นไปตามที่กำหนดในตาราง

สุขลักษณะให้เป็นไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม กำหนดสุขลักษณะของอาหารมาตรฐานเลขที่ มอก.34

5. ภาชนะบรรจุ

ภาชนะที่ใช้บรรจุต้องสะอาด แห้ง ปิดได้สนิท และสามารถเก็บรักษากลิ่นไว้ได้

6. ปริมาณ

น้ำหนักสุทธิที่บรรจุในแต่ละภาชนะบรรจุ ต้องไม่น้อยกว่าที่ระบุไว้ที่ฉลาก

7. เครื่องหมายและฉลาก

7.1 ฉลากให้เป็นไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม คำแนะนำทั่วไปเกี่ยวกับฉลากสำหรับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม มาตรฐานเลขที่ มอก. 31 และไม่ขัดกับประกาศกระทรวงสาธารณสุขว่าด้วยเรื่องฉลาก

7.2 ที่ภาชนะบรรจุชาผงทุกหน่วย อย่างน้อยต้องมีเลข อักษร หรือเครื่องหมายแจ้งรายละเอียดต่อไปนี้ ให้เห็นได้ง่ายและชัดเจน

= ชื่อผลิตภัณฑ์
=เครื่องหมายการค้า และชื่อผู้ทำ หรือโรงงานที่ทำ พร้อมสถานที่ตั้ง
=น้ำหนักสุทธิ เป็นกรัมหรือกิโลกรัม
=เดือนและปีที่ทำ
ในกรณีที่ใช้ภาษาต่างประเทศด้วย ต้องมีความหมายตรงกับภาษาไทย

7.3 ผู้ทำผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมที่เป็นไปตามมาตรฐานนี้ จะแสดงเครื่องหมายมาตรฐานกับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนั้นได้ ต่อเมื่อได้รับใบอนุญาตจาคณะกรรมการมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมแล้ว

8. การชักตัวอย่างและเกณฑ์การตัดสิน

8.1 ความหมายของคำที่ใช้ มีดังต่อไปนี้
8.1.1 รุ่น หมายถึง ชาผงที่ผลิตขึ้นโดยมีลักษณะอย่างเดียวกัน และบรรจุหีบห่อในคราวเดียวกันเพื่อจำหน่าย
8.1.2 ขนาดรุ่น หมายถึง จำนวนหน่วยภาชนะบรรจุชาผงใน 1 รุ่น
8.1.3 ขนาดตัวอย่าง หมายถึง จำนวนตัวอย่างที่ชักออกจากรุ่นของชาผงเพื่อนำมาตรวจสอบ
8.2 การชักตัวอย่างและเกณฑ์ตัดสิน ให้เป็นไปตามแผนการชักตัวอย่างที่กำหนดต่อไปนี้ หรืออาจใช้แผนการชักตัวอย่างอื่นที่เทียบเท่ากันทางวิชาการกับแผนที่กำหนดไว้

8.2.1 การชักตัวอย่าง
8.2.1.1 ภาชนะบรรจุขนาพไม่เกิน 1 กิโลกรัม ให้ชักตัวอย่างโดยวิธีสุ่มจากผลิตภัณฑ์ที่ทำขึ้นในรุ่นเดียวกัน ตามแผนการชักตัวอย่างในตาราง

ตักตัอย่างออกมาในปริมาณเท่าๆ กัน จากแต่ละภาชนะบรรจุที่ได้จากการชักตัวอย่าง นำมารวมกันให้มีน้ำหนักไม่น้อยกว่า 600 กรัม ถ้าน้ำหนักไม่ถึง 600 กรัม ให้ชักตัวอย่างเพิ่มโดยวิธีสุ่มจากรุ่นเดียวกันนั้นจนได้น้ำหนักตามต้องการ แบ่งตัวอย่างออกเป็นสามส่วนเท่าๆกัน บรรจุแต่ละส่วนลงในภาชนะที่สะอาด แห้ง สามารถรักษากลิ่นไว้ได้ ปิดผนึก ลงลายมือชื่อผู้ชักตัวอย่าง พร้อมทั้งวันเดือนปีที่ชักตัวอย่าง นำตัวอย่างส่วนหนึ่งไปตรวจสอบและวิเคราะห์ โดยใช้ตัวอย่างไม่น้อยกว่า 50 กรัม สำหรับการตรวจสอบลักษณะทั่วไป และใช้ตัวอย่างไม่น้อยกว่า 100 กรัม สำหรับการวิเคราะห์ทางเคมี ที่เหลืออีกสองส่วนให้ผู้ที่เกี่ยวข้องเก็บไว้เป็นหลักฐาน

8.3 เกณฑ์การตัดสิน

ชาผงตัวอย่างเมื่อนำไปตรวจสอบและวิเคราะห์ตามข้อ 9 แล้วจะต้องเป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนในข้อ 3 ทุกข้อ จึงจะถือว่าชาผงในรุ่นนั้นเป็นไปตามมาตรฐานนี้

9. การตรวจสอบและการวิเคราะห์

9.1 ลักษณะทั่วไป

9.1.1 เครื่องมือและอุปกรณ์
9.1.1.1 ถ้วยสีขาวทำด้วยกระเบื้องหรือดินเผาเคลือบที่มีฝาปิด ตามรูปที่ 3 หรือขนาดใกล้เคียง

ชั่งตัวอย่างโดยใช้อัตราส่วนของชาผง 2 0.05 กรัมต่อน้ำ 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร

9.1.3 วิธีเตรียมน้ำชา
9.1.3.1 ใช้น้ำเดือดลวกถ้วย (ตามข้อ 9.1.1.1) ให้ร้อนทั่วกันแล้วเททิ้งใส่ตัวอย่งที่ชั่งไว้ลงไป รินน้ำที่กำลังเดือดลงในถ้วยที่เตรียมไว้ทันที ระดับน้ำในถ้วยต้องต่ำกว่าขอบถ้วยประมาณ 4-6 มิลลิเมตร ปิฝาทิ้งไว้ 6 นาที รินน้ำชาที่ได้ผ่านตะแกรงกรองลงในถ้วย (ตามข้อ 9.1.1.2 ซึ่งได้ลวกน้ำร้อนแล้วเช่นกันจนหมด โดยไม่ให้ใบชาติดลงไปด้วย เทกากชาลงบนฝาถ้วย นำกากชาและน้ำชาไปตรวจสอบคุณลักษณะตามตารางที่ 9 และ 10 ต่อไป

9.1.3.2 เตรียมโดยผสมนม เตรียมน้ำชาเช่นเดียวกับข้อ 9.1.3.1 แล้วเติมนมทันทีโดยใช้นมตามข้อ 9.1.1.4 ปริมาณ 2.5 ลูกบาศก์เซนติเมตรต่อน้ำชา 140 ลูกบาศก์เซนติเมตร คนให้เข้ากัน ตรวจสีของน้ำชาหลังเติมนม ตามตารางที่ 10

9.1.4 วิธีตรวจสอบ

9.1.4.1 ผู้ตรวจสอบประกอบด้วยผู้ที่มีความชำนาญในการตรวจสอบอย่างน้อย 5 คน ทุกคนจะแยกกันตรวจ และให้คะแนนโดยอิสระ

9.1.4.2 หลักเกณฑ์การให้คะแนนในการตรวจสอบ
(1) การตรวจสอบชาผง และกากชา ตามตาราง

เทชาผงประมาณ 0.5-1 กรัมลงบนกระดาษกรอง ทบกระดาษกรองเข้าหากันแล้วขยี้ เทชาผงออกจากกระดาษกรองให้หมด พ่นน้ำลงบนกระดาษกรองพอเปียก ต้องไม่มีสีเกิดขึ้นเห็นได้ชัดบนกระดาษกรองนั้น

9.3 การเตรียมตัวอย่างเพื่อวิเคราะห์คุณลักษณะทางเคมี

บดตัวอย่างให้ละเอียดจนผ่านแร่งขนาด 0.6 มิลลิเมตร (US. sieve No. 30)

9.4 ความชื้น

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.038 (หรือข้อ 7.003)

9.5 สารที่สกัดได้ด้วยน้ำร้อน

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.039

9.6 เถ้าทั้งหมด

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.040 (หรือข้อ 31.012 หรือ ข้อ 31.013)

9.7 เถ้าที่ละลายน้ำ

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.041 (หรือข้อ 31.015)

9.8 ความเป็นด่างของเถ้าที่ละลายน้ำ

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.042 (หรือข้อ 31.016)

9.9 เถ้าที่ไม่ละลายในกรด

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.044 (หรือข้อ 30.008)

9.10 กาก

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.049 (หรือข้อ 7.065)

9.11 คาเฟอีน

ให้วิเคราะห์ตามวิธีที่กำหนดใน AOAC (1980) ข้อ 15.051