ถั่วเวอราโนสไตโล หรือที่เรียกกันทั่วไปในประเทศไทยว่า ถั่วฮามาต้า เป็นถั่วอายุ 2-3 ปี ลักษณะเป็นพุ่มเตี้ย ตั้งตรง เมื่อปลูกในดินที่อุดมสมบูรณ์ ต้นโตเต็มที่จะสูง 50-60 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านแผ่คลุมพื้นที่กว้าง ใบเป็นใบรวมประกอบด้วย 3 ใบย่อย รูปร่างลักษณะคล้ายหอก ค่อนข้างยาวแต่แคบ ปลายใบเรียวแหลมไม่มี ขนปกคลุม ดอกมีสีเหลือง ช่อดอกประกอบด้วย ดอก 3-4 ดอก อยู่ร่วมที่ปลายกิ่ง ออกดอกได้ทั้งปี แต่ช่วงที่ ออกดอกมากที่สุดอยู่ในเดือนกันยายน ถั่วเวอราโนสไตโลติดเมล็ดได้ดี เมล็ดจะอยู่ในฝัก ๆ ละ 1 เมล็ดโดย เมล็ดมี 2 ลักษณะ คือ เมล็ดฝักบนจะมีเปลือกหุ้มเมล็ดสีน้ำตาลเข้ม ตรงปลายเป็นขอโค้งงอ ส่วนเมล็ดฝัก ล่างมีเปลือกหุ้มเมล็ดสีขาว ไม่มีขอ (ภาพที่ 5.2)
ถั่วเวอราโนสไตโล เจริญเติบโตได้ในดินหลายชนิด ตั้งแต่ดินทราย จนถึงดินร่วนปนดินเหนียวแต่เจริญเติบโตได้ไม่ดีในดินเหนียวจัด ไม่ทนต่อสภาพน้ำท่วมขัง มีความทนทานต่อสภาพแห้งแล้งได้ดี ทนต่อการเหยียบย่ำและมีคุณค่าด้านอาหารสัตว์อยู่ในเกณฑ์ดี

การปลูกถั่วเวอราโนสไตโลเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์

การปลูกถั่วเวอราโนสไตโลเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ ควรเลือกปลูกในพื้นที่ดอน มีการระบายน้ำดี ดินควรเป็นดิน ร่วนปนทราย ไม่แห้งแล้ง หรือชื้นแฉะจนมีน้ำขัง ควรหลีกเลี่ยงปลูกในพื้นที่ที่สภาพดินลูกรัง ดินแตกระแหง ดินเหนียวจัด เค็มจัด หรือดินที่แห้งเร็วเกินไปเมื่อหมดฤดูฝน เพราะจะได้ผลผลิตไม่ดี คุณภาพเมล็ดต่ำเก็บเกี่ยวเมล็ดยากแล้วแต่กรณี
เกษตรกรควรเริ่มปลูกถั่วเวอราโนสไตโลในเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคม โดยใชิอัตราเมล็ดพันธุ์ 2 กิโลกรัม ต่อไร่ ถ้าปลูกล่าช้าจะทำให้ได้ผลผลิตต่ำ เนื่องจากขาดน้ำในช่วงเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ซึ่งเป็นช่วงที่อยู่ ระหว่างสร้างเมล็ดพันธุ์

การเตรียมดิน

การเตรียมดินปลูกถั่วเวอราโนสไตโล ต้องทำการไถและคราดปรับหน้าดินให้เรียบสม่ำเสมอ กำจัดวัชพืช และรากพืชต่าง ๆ ออกให้หมด แล้วจึงหว่านเมล็ดพันธุ์

การเตรียมเมล็ดพันธุ์


เมล็ดถั่วเวอราโนสไตโลมรเปลือกแข็ง ถ้าปลูกโดยตรงจะงอกช้าหรืองอกไม่พร้อมกัน วิธีการทำให้เมล็ด งอกเร็วและสม่ำเสมอคือการเร่งความงอก โดยการแช่เมล็ดถั่วเวอราโนสไตโลในน้ำร้อนที่อุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส เป็นเวลานาน 10 นาที ผึ่งลมจนเมล็ดไม่เกาะติดกันแล้วจึงนำเมล็ดไปหว่านในแปลงที่เตรียมไว้ จะทำให้เมล็ดกระจายสม่ำเสมอใช้อัตราเมล็ดพันธุ์ 2 กิโลกรัมต่อไร่ จะเป็นอัตราที่เหมาะสมที่สุด

การจัดการแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์

ถั่วเวอราโนสไตโล มีข้อดีคือเจริญเติบโตได้ค่อนข้างดีในดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ ที่ปมรากมีจุลินทรีย์ ที่สามารถดึงธาตุไนโตรเจนจากอากาศมาใช้เป็นอาหารของต้นถั่วได้ อย่างไรก็ตามถ้าใส่ปุ๋ยฟอสฟอรัสอัตรา 10 กิโลกรัม P2 O5 ต่อไร่ และยิบซั่มอัตรา 20 กิโลกรัมต่อไร่ จะทำให้ผลผลิตสูงขึ้น
แปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโล สามารถใช้เลี้ยงโค กระบือได้ในช่วงแรกคือก่อนถั่วออกดอกอาจจะ ปล่อยสัตว์แทะเล็ม หรือตัดมาใช้เลี้ยงสัตว์จนถึงสิ้นเดือนสิงหาคมจึงงดใช้ ปล่อยให้ต้นถั่วเจริญเติบโตเต็มที่ จะได้ผลผลิตเมล็ดมาก

การเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์

ถั่วเวอราโนสไตโล จะเริ่มออกดอกตั้งแต่เดือนกันยายน เมื่อเมล็ดพันธุ์แก่จัดจะร่วงหล่นลงพื้นดินระหว่าง เดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ เมล็ดจะร่วงเกือบทั้งหมด จึงเริ่มทำการเก็บเมล็ดพันธุ์ วิธีเก็บเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโล มี 2 วิธี คือ
ก.) การเก็บเมล็ดพันธุ์โดยใช้แรงคน เกษตรกรเก็บเมล็ดพันธุ์โดยตัดต้นถั่วให้ชิดโคนต้น นำต้นถั่วไปกองสุมไว้ในแปลง เคาะเมล็ดพันธุ์ที่ยังเหลือค้างในต้นให้ร่วงลงดิน จากนั้นกวาดดินที่มีเมล็ดถั่วทั้งหมดรวมกันเป็นกอง ๆ ใช้ตะแกรงร่อนดินออกจากเมล็ดถั่ว ตะแกรงร่อนเมล็ดพันธุ์มี 2 ชุด คือตะแกรงหยาบขนาดตะแกรง 3 มิลลิเมตรสำหรับร่อนกากชิ้นใหญ่ ๆ ออกก่อน แล้วร่อนดินและหินออกจากเมล็ดโดยใช้ตะแกรงขนาด 1 มิลลิเมตร ฝัดทำความสะอาดเมล็ดพันธุ์อีกครั้งหนึ่งโดยใช้กระด้งหรือพัดลม วิธีนี้เป็นวิธีที่เกษตรกรนิยมใช้มากที่สุด
ข.) การเก็บเมล็ดพันธุ์โดยใช้เครื่องจักรกล ในพื้นที่ขนาดใหญ่และมีพื้นที่เรียบหลังจากตัดต้นถั่วออกแล้ว สามารถเก็บเมล็ดพันธุ์โดยใช้เครื่องดูดเมล็ดที่ร่วงลงในแปลง จะเก็บเกี่ยวได้เร็วไม่ต้องใช้แรงคน แต่จะได้ เมล็ดพันธุ์ที่มีสิ่งเจือปนมากเมล็ดมีความบริสุทธิ์ต่ำและผลผลิตที่ได้จะต่ำกว่าการเก็บเกี่ยวโดยใช้แรงคน

การปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์และการเก็บรักษา

ในพื้นที่ 1 ไร่ เกษตรกรจะผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโลได้เฉลี่ย 106 กิโลกรัม (จังหวัดขอนแก่น พ.ศ. 2532) เนื่องจากการเก็บเมล็ดพันธุ์ จากดินจะมีการปนเปื้อนมาก ควรทำความสะอาดเมล็ดให้มีความบริสุทธิ์ ไม่น้อยกว่า 70 เปอร์เซ็นต์ โดยปกติจะมีความงอกประมาณ 40 เปอร์เซ็นต์ หลังจากการเร่งความงอกแล้ว
การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโล สามารถเก็บรักษาในภาชนะที่มิดชิด เช่น กระสอบป่าน กระสอบปุ๋ย ถุงผ้า ถุงพลาสติก และถุงกระดาษที่อุณหภูมิห้องเป็นระยะเวลานานมากกว่า 2 ปี ทั้งนี้ เมล็ดพันธุ์จะต้อง มีความชื้นไม่เกิน 10 เปอร์เซ็นต์

ต้นทุนและผลตอบแทนของการผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโล

ในจังหวัดขอนแก่น เกษตรกรผลิตเมล็ดพันธุ์ ถั่วเวอราโนสไตโลได้เฉลี่ย 106 กิโลกรัมต่อไร่ ต้นทุนการผลิตโดยประมาณมีดังนี้

ค่าเมล็ดพันธุ์
ค่าปุ๋ย
ค่าไถพรวนดิน
ค่าแรงงานปลูก
ค่าแรงงานบำรุงรักษา
ค่าแรงงานเก็บเกี่ยว
ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ
รวมต้นทุนการผลิต
ผลผลิตเมล็ดพันธุ์
รายได้จากการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์
ราคาจำหน่ายเมล็ดพันธุ์
กำไรจากการผลิตเมล็ดพันธุ์
58.58
152.36
249.25
44.65
437.65
1,276.31
343.65
2,562.45
106.25
3,187.47
30.00
625.02 		บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาทต่อไร่
บาทต่อไร่
บาทต่อไร่
บาทต่อกิโลกรัม
บาทต่อไร

หมายเหตุ ปัจจุบันราคาเมล็ดพันธุ์ถั่วเวอราโนสไตโล กิโลกรัม 45 บาท